Altube (1951) vs. Altube (1929): BAITA

Zentratu gaitezen an arrazoiak zein Altubek emán afin gaitzestu "BAITA ERE..." nahiz-ta ez gaitzestu "BAITA ... ERE" (azken "BAITA" hori dá elementu gehigarria, berdin nola zen "BALDIN", utziz bere horretan lehengo estruktura).

1929an, Altuberen arrazoia zergátik gaitzestu "BAITA ERE" zén gaztelaniaren influentzia:

En locuciones cortas, tales como las precedentes, nadie hace uso de esas fórmulas incorrectas [esan nahi baitu "BAITA ERE" edo "BAITA" besterik ez], pero en las frases largas (que constituyen el opio que adormece el sentido sintáctico de muchos escritores euskaldunes) no son pocos los que recurren a ellas; es el influjo del castellano el que les arrastra a colocar el conjuntivo en cuestión [esan nahi baitu "ERE"] exclusivamente antes del término conjuncionado, tal como se practica generalmente en español,... [Erderismos, 196. or.]

Horren arabera, esaldi luzeak izanen lirake bidea nondik sartuko zirén arazo sintaktiko horiek (esaldi luzeak liraké opioa zeinek loerazikó zentzu sintaktikoa ti anitz idazle euskaldun), eta hor inplizituki doa arrazoi funtzional bat (zergatik esaldi luzeak?), gáin-eta kontaktu linguistikoa. 

1951an, Altubek jarraituko du gaitzesten "BAITA ERE", baina ez "BAITA" prepositivoa an "BAITA ... ERE", zeintzako explizituki emanen dú honako arrazoi funtzionala: "BAITA" dá «aurre-argilari» ederra:

Onelako esakunak, BAITA itza gabe ere, maiz eta maiz esán oi ditugu, ola: «Nai nuke ori ERE» «Irabazi ERE egin det» eta abar. Baiña BAITA itz ori, «aurre-argilari» ederra degu, batez ere esakun luzeentzat, ola: «BAITA gaurko gezurrak biar egi, eta gaurko egiak biar gezur biurtu litezkala norbaitek esan baleza ERE»...

Eta, bide beretik, egongo da arrazoi funtzionalik ki justifikatu "BAITA ERE" gaitzetsi hori? Ikus zer dioen Jesus Mari Makatzagak (Euskaltzaindiko Gramatika-batzordekoa baita) buruz erabilera ti "BAITA ERE": 

... Arruntena, zalantzarik gabe, "Baita (...) ere" egitura da, EGLU, III, Lokailuak liburukiko 50. orrialdeko eskeman ikus dezakezunez.
Batzuetan, ordea, lokailua perpaus guztiari dagokionean eta ez sintagma bati, perpausaren hasieratik eman nahi izaten da emendio kutsua, eta hortik dator perpaus hasieran "Baita ere" erabiltzeko nolabaiteko beharra. Hori dela eta, gogoan izan hor ditugula zeregin horretarako arruntagoak eta egokiagoak diren beste lokailu batzuk: "halaber", "orobat", "era berean" eta abar. [Jesus Mari Makatzaga, Euskaltzaindiko Gramatika batzordekoa, 2002]

Hor Makatzaga ari da sugeritzen arrazoi funtzional bat ki erabili "BAITA ERE", zeini, bestalde, ez dion ematen erabateko ongietorria zeren, bere hitzetan, bádaude beste baliabide batzuk arruntagoak eta egokiagoak. Edonola den ere, esan behar da ze "BAITA ERE" ez da soilik erabiltzen kin esaldiak, eta erabiltzen dela an edozein registro linguistiko (honetaz mintzatukó an hurrengo posta).

Mezu honetan nahi nituzke azpimarratu arrazoi funtzionalák zein diren aurkitzen azpi sorrera ti "BAITA ERE", zeinek "erraz"evoluzionatu ahal izan du ti BAI-ETA gehi ERE postposizio aurreratua (EZ-ETA gehi ERE). Gehienetan, ordea, ez da izaten batere erraza aurkitzea material linguistikoa nondik abiatu evoluzioa, eta hori, oro har, dá arazo edo restrikzio handia zeini bilatu behar zaio soluzioa. [⇶]
_______________________
Irakur ere:

• Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz "aurre-ezarkinak" (valiabide prepositivoak)
• Altube (1951): oinarrizko referentzia bat 
• Altube (1951) vs. Altube (1929): BALDIN (argitzailea + expresivoa)